Anadolu’nun Unutulmuş Türk Damgaları Ortaya Çıktı

Kayseri’nin Gizli Tarih Hazinesi: Çataloluk Mezarlığı Türk Boylarının İzlerini Taşıyor

Kayseri’nin Develi ilçesine bağlı Çataloluk Mahallesi’nde bulunan tarihi mezarlık, yüzyıllar öncesine uzanan Türk kültürünün somut izlerini barındırıyor. Zamantı Irmağı’nın kollarından biri olan İkizler Çayı’nın hemen yanında yer alan bu mezarlık, hem Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan ölü gömme geleneklerinin izlerini taşıyor hem de Osmanlı dönemine ait süslemeli mezar taşlarıyla dikkat çekiyor.

Beş Türk Boyunun Damgaları Aynı Mezarlıkta

Mahalle sakinlerinin hâlen defin işlemleri için kullandığı mezarlıkta, Kargın, Bayındır, Eymir, Salur ve Alkaevli boylarına ait damgalı mezar taşları bulunuyor. Bu taşlar, Türklerin tarih boyunca sürdürdüğü damga kültürünün ve kimlik aidiyetinin önemli bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.

Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslı Sağıroğlu, uzun süredir bölgede yürüttüğü araştırmalarla bu mezarlığı bilimsel anlamda kayıt altına alıyor. Sağıroğlu, Türkistan coğrafyasından Anadolu’ya kadar uzanan ölü gömme adetlerinin, burada damgalı taşlarla kendini gösterdiğini belirtiyor.

750 Yıllık Anıt Ağaç İçinde Mezar Taşı

Sağıroğlu’nun dikkat çektiği en çarpıcı unsurlardan biri ise yaklaşık 750 yıllık tescillenmiş karakavak ağacının gövdesi içinde yer alan mezar taşı. Kültür ve tarih araştırmacısı Nezir Ötegen aracılığıyla mezarlıktan haberdar olduğunu aktaran Sağıroğlu, “Anıt ağacının içinde iki mezar taşı beni karşıladı. Bunlardan birinde Kargın boyuna ait bir damga vardı. Anıt ağacın yaşına bakarak, bu mezar taşlarının ağaçtan daha önce dikildiğini düşündük. Bu durum, bölgenin tarihî önemini daha da artırıyor,” ifadelerini kullandı.

Konar Göçer Türkmenler İçin Stratejik Bir Üs

Sağıroğlu’na göre, Çataloluk Mahallesi tarihi boyunca Kilikya’dan Kapadokya’ya geçmek isteyen konar göçer Türkmen boylarının uğrak noktası olmuş. Bölgedeki mezar taşlarında bulunan damgalar, bu göçebe toplulukların izlerini bugüne taşıyor. Mezarlıkta Alkaevli ve Eymir boylarına ait ikişer taş, Salur boyuna ait ise daha fazla taş tespit edilmiş durumda.

“Dünyada Bir Eşi Daha Yok”

Doç. Dr. Sağıroğlu, özellikle bir anıt ağacın içinde yer alan mezar taşı için “Türkiye’de böyle bir örneğe rastlamadım. Belki dünyada bile yok,” diyerek bölgenin benzersizliğine dikkat çekiyor. Mezarlık alanı, sadece damgalı mezar taşlarıyla değil, aynı zamanda menhir geleneği (dikine yerleştirilmiş büyük taş bloklar) ile de öne çıkıyor.

Ahlat’tan Sonra Anadolu’daki En Önemli Mezarlıklardan Biri

Türk taş işçiliğinin önemli merkezlerinden biri olan Ahlat Mezarlığı ile benzerlikler taşıyan Çataloluk Mezarlığı, Anadolu’daki en önemli mezar alanlarından biri olmaya aday. Sağıroğlu, “Ahlat süslemeleri ve taş geleneğiyle öne çıkıyor. Ancak Çataloluk da hem damgalı hem dikili mezar taşlarıyla çok özel bir yer. Ayrıca Osmanlı dönemine ait mezar taşlarında da zengin süsleme örnekleri yer alıyor,” dedi.

Tehlike Altında: Yeni Definler Mezarlığı Tahrip Ediyor

Araştırmalar sırasında bölgede defin işlemlerinin hâlen devam ettiğini vurgulayan Sağıroğlu, bu durumun mezarlığın tarihî dokusunu tehdit ettiğini belirterek, “Yeni definlerin durdurulması gerekiyor. Aksi halde mezar taşları ve alan büyük tahribata uğrayabilir,” uyarısında bulundu.

437 Mezar Taşı Envantere Alındı

2021 yılında Develi Belediyesi’nin desteğiyle mezarlıkta yürütülen çalışmalarda, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden oluşan bir ekip ile 68 gün süren bir saha araştırması gerçekleştiren Sağıroğlu, bu süreçte 437 mezar taşının temizlenip envantere alındığını, taşlar üzerindeki likenlerin temizlendiğini ve çeşitli bilimsel makaleler yayımladıklarını aktardı.

Bu tarihi mezarlık, sadece Develi ilçesi için değil, tüm Anadolu coğrafyası için önemli bir kültürel miras alanı olma özelliği taşıyor. Gerek bilimsel araştırmaların sürdürülmesi gerekse alanın koruma altına alınması, gelecek nesillere aktarılması açısından büyük önem arz ediyor.